کنتاکتور کمکی چیست ؟

 کنتاکتور کمکی یکی از اجزای مهم در مدارهای کنترلی است که برای افزایش عملکرد و قابلیت‌های کنتاکتورهای اصلی استفاده می‌شود. این تجهیز الکتریکی، نقش کلیدی در مدارهای فرمان، کنترل و نظارت دارد و به بهینه‌سازی عملکرد سیستم‌های الکتریکی کمک می‌کند. در این مقاله به بررسی جامع کنتاکتور کمکی، ساختار، عملکرد، انواع، کاربردها، مشکلات رایج و روش‌های نگهداری آن خواهیم پرداخت

کنتاکتور کمکی (Atuxiliary Contacor) یکی از اجزای کلیدی در مدارهای فرمان و کنترل است که به‌عنوان یک تجهیز مستقل عمل کرده و برای تقویت، گسترش و بهینه‌سازی عملکرد مدارهای کنترلی استفاده می‌شود. برخلاف کنتاکتورهای قدرت که برای قطع و وصل جریان‌های بالا به کار می‌روند، کنتاکتورهای کمکی صرفاً برای مدیریت سیگنال‌های فرمان و کنترلی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کنتاکتور کمکی چگونه کار می کند؟

به طور معمول ممکن است زمانی که اضافه بار، رله یا فیوز را قطع می کند سیم رله یا فیوز بسوزد. زمانی که این اتفاق می افتد، بعضا می تواند باعث ایجاد دود در سیستم شود. یک کنتاکتور کمکی به یک سوئیچ فرمان می‌دهد تا کلید دیگری را کنترل کند.
کنتاکتور کمکی یک سیم پیچ با کنتاکت های پرقدرت در داخل و دو مجموعه کنتاکت با جریان کم در طرفین خود دارد. مجموعه کنتاکت‌های «ولتاژ پایین» معمولاً به این صورت برچسب‌گذاری می‌شوند.
برخلاف سیم‌پیچ‌های کنتاکتور اصلی که به صورت دائم در سیستم عمل می‌کنند، کنتاکتورهای کمکی با تاخیر فاز فعال می‌شوند تا مانع باز شدن کنتاکتور کمکی همزمان با کنتاکتور اصلی شده و از ایجاد قوس و آسیب جلوگیری ‌کند.

چرا از کنتاکتور کمکی استفاده کنیم؟

•  کنتاکتور کمکی و از کلیدهای مدار و تجهیزات سیستم در برابر آسیب محافظت می کنند.

از آنجایی که کنتاکتورهای کمکی بار اضافی مدار را آزاد می کنند، اطمینان حاصل می کنند که قطع کننده اصلی یا فیوز به سرعت لازم عمل می‌کند. این به محافظت از تجهیزات در برابر آسیب ناشی از پیک های جریان و افزایش گرما ناشی از فیوزها و بریکرهای کم ظرفیت کمک می کند.
علاوه بر این، کنتاکتورهای کمکی به افزایش طول عمر قطع کننده مدار کمک می کنند.

کنتاکتورهای کمکی اغلب به فیوزهای خود مجهز می شوند، بنابراین اگر در اثر یک اتصال کوتاه رویدادی بیش از حد بارگذاری شوند، کنتاکتور کمکی فیوز خود را بدون تأثیر بر مدار قطع کننده اصلی منفجر می کند.
کنتاکتور کمکی تجهیزات را از موقعیت‌های خطرناک ناشی از کمبود ظرفیت یا قطع مداوم مدارشکن‌ها نجات می‌دهد.

•  محافظت بهتری در برابر خطرات الکتریکی ارائه می دهند.

کنتاکتورهای کمکی تضمین می کنند که خرابی های الکتریکی خطرناک رخ نمی دهد زیرا بارهای اضافه آزاد شده است. اگر اضافه بار آزاد نشود، می تواند باعث خرابی در مدارها شود و به دلیل گرمای بیش از حد قطعات منجر به شوک یا خطر آتش‌سوزی شود. کنتاکتورهای کمکی این خطرات را به حداقل می‌رسانند و محیط کار ایمن‌تری را ایجاد می‌کنند.

• خطرات خرابی الکتریکی را به حداقل می رساند.

کنتاکتورهای کمکی اطمینان حاصل می کنند که بار زیادی روی کلید مدار وجود ندارد که خطر خرابی های الکتریکی را به حداقل می رساند. مداری که بیش از حد بارگذاری شده است، به سرعت فیوزها یا کلیدهای خود را منفجر می کند و این وضعیت می تواند باعث گرم شدن بیش از حد و سایر اختلالات شود که منجر به آسیب تجهیزات و آسیب های الکتریکی می شود.
کنتاکتورهای کمکی وقتی به یک سطح معین می‌رسند، اضافه بار را آزاد می‌کنند که امکان عملکرد بهینه و افزایش مدت زمان کارکرد را برای یک سیستم الکتریکی فراهم می‌کند.

•  آنها به افزایش طول عمر قطع کننده مدار کمک می کنند.

اگر کنتاکتورهای کمکی وجود نداشتند، قطع کننده های مدار اصلی برای کنترل جریان اضافی مورد نیاز مدارهای کم ظرفیت، سخت تر کار می کردند، که این امر باعث بدتر شدن قابلیت اتلاف حرارت آن‌ها می شد.
با گذشت زمان، این امر منجر به خراب شدن کلید می شود و بر عملکرد آن تأثیر منفی می گذارد. کنتاکتورهای کمکی به‌عنوان کاهش دهنده نوسانات جریان عمل می‌کنند که تضمین می‌کنند که کلیدهای اصلی در معرض بارهای اضافی خطرناک قرار نگرفته‌اند، که به آن‌ها اجازه می‌دهد ایمن‌تر عمل کنند.

کار کنتاکتور کمکی چیست؟

کنتاکتور کمکی یک سوئیچ الکترو‌مکانیکی است که به کنتاکتورهای اصلی اضافه می‌شود تا وظایف کنترلی و فرمان‌دهی را بهبود ببخشد. این نوع کنتاکتور به تنهایی برای قطع و وصل جریان‌های بزرگ استفاده نمی‌شود، بلکه برای کنترل مدارهای فرمان و نظارت بر عملکرد مدارهای الکتریکی کاربرد دارد.

اجزای کنتاکتور کمکی

معمولاً شامل بخش‌های زیر است:

1. بوبین (Coil): تولید میدان مغناطیسی برای تغییر وضعیت کنتاکت‌ها.
2. هسته متحرک (Armature): قسمت مکانیکی که با تحریک بوبین، کنتاکت‌ها را تغییر وضعیت می‌دهد.
3. کنتاکت‌های کمکی (Auxiliary Contacts): شامل کنتاکت‌های باز (NO) و بسته (NC) برای اعمال فرمان در مدار کنترل.
4. فنر بازگشت (Return Spring): پس از قطع ولتاژ، این فنر آرماچور را به حالت اولیه بازمی‌گرداند.
5. ترمینال‌های اتصال: جهت برقراری ارتباط با مدار فرمان.

وظیفه کنتاکتور کمکی چست

کنتاکتور کمکی عملکردی مشابه کنتاکتور اصلی دارد اما در جریان‌های کوچک‌تر و در مدارهای فرمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. عملکرد آن در چند مرحله زیر خلاصه می‌شود:

1. اعمال ولتاژ به بوبین: با دریافت ولتاژ مناسب، میدان مغناطیسی ایجاد می‌شود.
2. جذب آرماچور: میدان مغناطیسی ایجاد شده، هسته متحرک را جذب می‌کند.
3. تغییر وضعیت کنتاکت‌ها: با حرکت آرماچور، کنتاکت‌های کمکی از حالت باز به بسته یا بالعکس تغییر می‌کنند.
4. انتقال سیگنال به مدار فرمان: این تغییر وضعیت به مدار کنترلی ارسال شده و موجب عملکرد سایر تجهیزات می‌شود.
5. بازگشت به وضعیت اولیه: پس از قطع جریان بوبین، فنر بازگشت، آرماچور را به حالت اولیه برمی‌گرداند.

انواع کنتاکتور کمکی

بسته به نوع عملکرد و کاربرد به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:

1. بر اساس نوع کنتاکت

• کنتاکت کمکی باز (Normally Open – NO): در حالت عادی باز است و با تحریک بوبین، بسته می‌شود.
• کنتاکت کمکی بسته (Normally Closed – NC): در حالت عادی بسته است و با تحریک بوبین، باز می‌شود.
• کنتاکت دو حالته (Changeover – CO): دارای هر دو نوع کنتاکت NO و NC است.

2. بر اساس ولتاژ بوبین

• کنتاکتور کمکی AC: برای ولتاژهای 24V، 110V، 220V و 380V AC طراحی شده است.
• کنتاکتور کمکی DC: برای مدارهای کنترل با تغذیه DC مانند 12V، 24V و 48V به کار می‌رود.

3. بر اساس نحوه نصب

• نصب روی کنتاکتور اصلی: به صورت ماژولار روی بدنه کنتاکتور اصلی نصب می‌شود.
• نصب کمکی مستقل: به صورت مجزا در مدارهای کنترل استفاده می‌شود.

کاربردهای کنتاکتور کمکی

در بسیاری از صنایع و سیستم‌های کنترلی مورد استفاده قرار می‌گیرند، از جمله:

•  اتوماسیون صنعتی برای ارسال سیگنال‌های کنترلی به PLC و رله‌ها
• سیستم‌های حفاظتی برای ایجاد سیگنال‌های هشدار و نمایش وضعیت مدار
• مدارهای راه‌اندازی موتورهای الکتریکی برای اعمال فرمان استارت و استپ
• تابلوهای برق صنعتی برای کنترل جریان و ولتاژ در بخش‌های مختلف
• کنترل روشنایی در ساختمان‌ها و تأسیسات صنعتی

تفاوت کنتاکتور کمکی با تیغه کمکی یا کنتاکت کمکی

در بسیاری از منابع، اصطلاحات کنتاکتور کمکی، تیغه کمکی و کنتاکت کمکی به‌اشتباه به‌جای یکدیگر به کار می‌روند، اما تفاوت‌های فنی مشخصی بین آن‌ها وجود دارد.

• کنتاکتور کمکی یک تجهیز مستقل است که در مدار فرمان برای ارسال و مدیریت سیگنال‌های کنترلی استفاده می‌شود. این کنتاکتور دارای بوبین و چندین کنتاکت کمکی است که می‌توانند وضعیت مدار را تغییر دهند.
• تیغه کمکی یک جزء داخلی در کنتاکتور قدرت است که هنگام تحریک بوبین کنتاکتور، وضعیت آن تغییر می‌کند و می‌تواند به‌صورت NO یا NC باشد.
• کنتاکت کمکی به تیغه‌های موجود در کنتاکتور کمکی یا کنتاکتور اصلی گفته می‌شود که وظیفه ارسال فرمان‌های کنترلی را بر عهده دارند.
• اگر تجهیزی مستقل باشد و به تنهایی در تابلو برق نصب شود، کنتاکتور کمکی است، اما اگر تنها یک تیغه اضافی روی کنتاکتور باشد، تیغه کمکی نام دارد.

کنتاکتور کمکی یک تجهیز مستقل و ضروری در مدارهای فرمان و کنترل صنعتی است که برای مدیریت سیگنال‌های کنترلی و افزایش قابلیت‌های مدار استفاده می‌شود. این تجهیز، برخلاف تیغه کمکی که تنها یک جزء داخلی از کنتاکتور اصلی است، به‌عنوان یک واحد جداگانه نصب و استفاده می‌شود. انتخاب صحیح کنتاکتور کمکی می‌تواند باعث افزایش کارایی، ایمنی و قابلیت اطمینان سیستم‌های الکتریکی شود.

 مزایای استفاده از کنتاکتور کمکی

• افزایش قابلیت کنترل سیستم‌های پیچیده
• بهبود ایمنی با ایجاد مدارهای اینترلاک
• کاهش بار روی تجهیزات کنترلی مانند PLC و رله‌ها
• عمر طولانی و هزینه نگهداری پایین نسبت به روش‌های دیگر

نحوه انتخاب کنتاکتور کمکی مناسب

انتخاب مناسب به پارامترهای زیر بستگی دارد:

•  نوع کنتاکت: بسته به نیاز مدار، از NO، NC یا CO استفاده شود.
• ولتاژ بوبین : باید متناسب با مدار فرمان (مثلاً 24V DC یا 220V AC) باشد.
• توان و جریان کاری: تحمل جریان و توان مورد نیاز مدار را داشته باشد.
• شرایط محیطی: برای محیط‌های مرطوب و دمای بالا، از مدل‌های مقاوم استفاده شود.
•  سازگاری با کنتاکتور اصلی: در صورت نیاز به نصب روی کنتاکتور، مدل مناسب انتخاب شود.
• تعداد و نوع کنتاکت‌ها : بسته به نیاز مدار، تعداد کنتاکت‌های NO و NC را مشخص کنید.
• ظرفیت جریان کنتاکت‌ها : باید مطابق با جریان موردنیاز در مدار فرمان انتخاب شود.

نحوه نگهداری و افزایش عمر کنتاکتور کمکی

برای افزایش طول عمر و بهبود عملکرد کنتاکتور کمکی، رعایت نکات زیر ضروری است:

• بررسی منظم ولتاژ ورودی برای جلوگیری از آسیب دیدن بوبین
•  تمیز کردن دوره‌ای کنتاکت‌ها برای جلوگیری از افت کیفیت انتقال سیگنال
•  استفاده از فن‌های خنک‌کننده در تابلو برق برای کاهش دما
•  سفت کردن اتصالات و پیچ‌های نگه‌دارنده برای جلوگیری از لرزش و صداهای اضافی
•  جایگزینی به‌موقع قطعات فرسوده برای جلوگیری از خرابی ناگهانی سیستم

کنتاکتور کمکی یک تجهیز حیاتی در مدارهای کنترل الکتریکی است که عملکرد مدارهای فرمان و نظارت را بهبود می‌بخشد. انتخاب صحیح، نگهداری اصولی و بررسی منظم آن می‌تواند کارایی سیستم را افزایش داده و از خرابی‌های ناگهانی جلوگیری کند.