آشنایی با انواع کنتاکتور و کاربردهای آن‌ها

کنتاکتورها بر اساس معیارهای مختلفی مانند نوع جریان، ساختار، عملکرد و کاربرد دسته‌بندی می‌شوند. در ادامه انواع کنتاکتورها را به‌طور کامل توضیح می‌دهیم:

انواع تیپ های کنتاکتور

کنتاکتورها می‌توانند بر اساس ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود به تیپ‌های مختلفی تقسیم شوند. در ادامه انواع کنتاکتور براساس تیپ آورده شده است:

1. تیپ A (کنتاکتور معمولی):

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها برای استفاده در مدارهای استاندارد و با بارهای معمولی طراحی شده‌اند. آن‌ها به طور معمول برای کنترل و قطع و وصل بارهایی مانند موتورهای کوچک و تجهیزات عمومی استفاده می‌شوند.
   • کاربرد: سیستم‌های روشنایی، موتورهای کوچک، و سیستم‌های کنترل استاندارد.

2. تیپ B (کنتاکتور با رله حرارتی):

   • ویژگی‌ها: این نوع کنتاکتورها همراه با رله حرارتی طراحی شده‌اند که به منظور محافظت از مدار در برابر اضافه بار و دماهای غیرعادی استفاده می‌شوند. این کنتاکتورها برای حفاظت از موتورهای الکتریکی در برابر دماهای بالا و جریان بیش از حد به کار می‌روند.
   • کاربرد: حفاظت از موتورهای صنعتی کوچک، پمپ‌ها، و سیستم‌های تهویه.

3. تیپ C (کنتاکتور با اتصال کوتاه و محافظت در برابر اضافه بار):

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها علاوه بر داشتن رله حرارتی، قابلیت حفاظت در برابر اتصال کوتاه را نیز دارند. این ویژگی آن‌ها را برای محیط‌های صنعتی که احتمال وقوع اتصال کوتاه در آن‌ها زیاد است، مناسب می‌سازد.
   • کاربرد: در موتورهای بزرگ صنعتی، سیستم‌های برق قدرت، و ماشین‌آلاتی که به حفاظت اضافی نیاز دارند.

4. تیپ D (کنتاکتور با قابلیت معکوس کردن جهت چرخش موتور):

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها به طور خاص برای تغییر جهت چرخش موتورهای سه فاز طراحی شده‌اند. معمولاً از دو کنتاکتور تیپ D برای معکوس کردن جهت موتور استفاده می‌شود.
   • کاربرد: در سیستم‌هایی که نیاز به چرخش معکوس موتور دارند، مانند بالابرها، پمپ‌ها و درهای اتوماتیک.

5. تیپ E (کنتاکتورهای ویژه با عملکرد سریع):

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها برای استفاده در مدارهایی که نیاز به عملکرد سریع دارند، طراحی شده‌اند. این نوع کنتاکتورها برای سیستم‌هایی که نیاز به قطع و وصل مکرر در زمان‌های کوتاه دارند، مناسب هستند.
   • کاربرد: در ماشین‌آلات صنعتی، سیستم‌های تولید خودکار، و دستگاه‌هایی که نیاز به عملکرد سریع دارند.

6. تیپ F (کنتاکتورهای فشرده):

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها برای استفاده در فضاهای محدود طراحی شده‌اند. معمولاً ابعاد کوچک‌تری دارند و برای مدارهایی که نیاز به فضای کمتری دارند، مناسب‌اند.
   • کاربرد: سیستم‌های کنترل و فرمان کوچک، دستگاه‌های خانگی و تجهیزات الکتریکی کم‌مصرف.

7. تیپ G (کنتاکتور با تایمر):

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها دارای تایمر برای تأخیر در وصل یا قطع جریان هستند. معمولاً در سیستم‌هایی که نیاز به تأخیر در عملکرد دارند، استفاده می‌شوند.
   • کاربرد: در پمپ‌ها، سیستم‌های تهویه مطبوع، و دستگاه‌هایی که نیاز به تأخیر در شروع یا توقف دارند.

در مقاله کنتاکتور چیست و چگونه کار می کند اطلاعات خوبی راجع به این محصول بدست می آورید. جهت یافتن اطلاعات بیشتر در مورد انواع کنتاکتور و نحوه کار آن به نوشته مذکور مراجعه کنید.

NSC با سابقه طولانی در تولید انواع کنتاکتور و متعلقات آن، از عرضه کنندگان خوشنام این محصول است. جهت مشاوره و خرید انواع کنتاکتور و متعلقات آن با کارشناسان فروش نیروسامان خاور در تماس باشید.

انواع کنتاکتور برحسب آمپر

• کنتاکتورهای کوچک (کم آمپر):

  • محدوده جریان: تا ۱۰ آمپر
  • کاربرد: در مدارهای فرمان کوچک و تجهیزات کم‌مصرف مانند لوازم خانگی و کنترل دما.

• کنتاکتورهای متوسط (متوسط آمپر):

  • محدوده جریان: ۱۰ تا ۳۰۰ آمپر
  • کاربرد: موتورهای کوچک و متوسط، سیستم‌های تهویه، پمپ‌ها و ماشین‌آلات صنعتی سبک.

• کنتاکتورهای بزرگ (پرآمپر):

  • محدوده جریان: ۳۰۰ تا ۱۵۰۰ آمپر
  • کاربرد: موتورهای صنعتی بزرگ، دستگاه‌های سنگین، و سیستم‌های برقی صنعتی با توان بالا.

• کنتاکتورهای فوق‌سنگین (فوق پرآمپر):

  • محدوده جریان: بالای ۱۵۰۰ آمپر
  • کاربرد: سیستم‌های برقی قدرتمند مانند نیروگاه‌ها، ایستگاه‌های برق، و صنایع با بارهای بسیار سنگین.

 انواع کنتاکتور برحسب فاز

1.انواع کنتاکتور تک فاز چیست

کنتاکتورهای تک فاز معمولاً برای مدارهای برق تک فاز استفاده می‌شوند و معمولاً در سیستم‌های خانگی، کوچک و دستگاه‌های کم‌مصرف کاربرد دارند. انواع کنتاکتورهای تک فاز به شرح زیر است:

1. کنتاکتور تک فاز استاندارد:

   • ویژگی‌ها: برای قطع و وصل جریان در مدارهای تک فاز طراحی شده‌اند.
   • کاربرد: در سیستم‌های روشنایی، لوازم خانگی، تهویه‌های کوچک و دیگر تجهیزات برقی کم‌مصرف.

2. کنتاکتور تک فاز با حفاظت حرارتی:

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها به همراه یک رله حرارتی برای حفاظت در برابر اضافه بار و دماهای بالاتر از حد مجاز ساخته شده‌اند.
   • کاربرد: برای محافظت از موتورهای تک فاز کوچک و مدارهای حساس در برابر خطرات اضافه بار.

3. کنتاکتور تک فاز مغناطیسی:

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها برای استفاده در سیستم‌های فرمان و کنترل طراحی شده‌اند که در آن‌ها از نیروی مغناطیسی برای قطع و وصل کردن کنتاکت‌ها استفاده می‌شود.
   • کاربرد: در مدارهای فرمان موتورهای کوچک، کنترل سیستم‌های تهویه و کنترل‌گرهای دما.

4. کنتاکتور تک فاز با تایمر (تاخیر زمانی):

   • ویژگی‌ها: کنتاکتورهایی که قابلیت تأخیر زمانی دارند و برای جلوگیری از قطع و وصل‌های مکرر استفاده می‌شوند.
   • کاربرد: در سیستم‌هایی که نیاز به کنترل دقیق زمان قطع و وصل دارند، مانند سیستم‌های تهویه یا پمپ‌های آبیاری.

5. کنتاکتور تک فاز با رله معکوس (Reversing Contactor):

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها برای تغییر جهت موتورهای تک فاز به کار می‌روند.
   • کاربرد: در سیستم‌هایی که نیاز به چرخش معکوس موتور دارند، مانند بالابرها و درهای اتوماتیک.

این انواع کنتاکتورها بسته به نیاز سیستم و بار الکتریکی متفاوت طراحی می‌شوند و در کاربردهای مختلف استفاده دارند.

2.انواع کنتاکتور سه فاز چیست

کنتاکتورها در سیستم‌های سه فاز برای کنترل و قطع و وصل جریان برق در مدارهای سه فاز استفاده می‌شوند و به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه، انواع کنتاکتورهای سه فاز را به طور جزئی به شرح ذیل می باشد:

1. کنتاکتور سه فاز استاندارد:

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها برای مدارهای سه فاز طراحی شده‌اند و معمولاً برای قطع و وصل جریان در موتورهای سه فاز و سیستم‌های صنعتی کاربرد دارند.
   • کاربرد: در موتورهای صنعتی، پمپ‌ها، کمپرسورها و ماشین‌آلات صنعتی.

2. کنتاکتور سه فاز با حفاظت حرارتی (Overload Protection):

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها به همراه رله حرارتی برای حفاظت از موتور در برابر اضافه بار و دمای بیش از حد طراحی شده‌اند.
   • کاربرد: در موتورهای سه فاز و سیستم‌های صنعتی که نیاز به محافظت از بارها در برابر اضافه بار دارند.

3. کنتاکتور سه فاز معکوس (Reversing Contactor):

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها برای تغییر جهت چرخش موتور سه فاز استفاده می‌شوند. آن‌ها معمولاً در ترکیب با دو کنتاکتور استاندارد استفاده می‌شوند.
   • کاربرد: در موتورهایی که نیاز به چرخش معکوس دارند، مانند پمپ‌ها، بالابرها و ماشین‌آلاتی که جهت چرخش موتور باید تغییر کند.

4. کنتاکتور سه فاز با تایمر (Time Delay Contactor):

   • ویژگی‌ها: کنتاکتورهایی که به تأخیر زمانی نیاز دارند و در مواردی استفاده می‌شوند که نیاز به قطع و وصل به صورت کنترل‌شده و با فاصله زمانی باشد.
   • کاربرد: در سیستم‌هایی که نیاز به تأخیر در روشن شدن یا خاموش شدن دارند، مانند سیستم‌های تهویه مطبوع، پمپ‌های آب و دستگاه‌های صنعتی با زمان تأخیر.

5. کنتاکتور سه فاز با رله نول (Neutral Contactor):

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها برای سیستم‌های سه فاز که نول هم مورد استفاده قرار می‌گیرد طراحی می‌شوند.
   • کاربرد: در سیستم‌های برق سه فاز با نول، به خصوص در جاهایی که به حفاظت از نول نیاز دارند.

6. کنتاکتور سه فاز فشار قوی (High Voltage Contactor):

   • ویژگی‌ها: این نوع کنتاکتورها برای سیستم‌های با ولتاژ بالا طراحی شده‌اند و توانایی قطع و وصل جریان‌های بزرگ را دارند.
   • کاربرد: در نیروگاه‌ها، پست‌های برق و تجهیزات صنعتی با ولتاژ بالا.

7. کنتاکتور سه فاز کم‌مصرف (Low Power Contactor):

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها برای کاربردهای کم‌مصرف و با بار الکتریکی پایین طراحی شده‌اند.
   • کاربرد: در سیستم‌های کنترلی کوچک، تجهیزات الکتریکی کم‌مصرف، و ابزارهای دقیق صنعتی.

این دسته‌بندی‌ها بر اساس نوع کاربرد و ویژگی‌های خاص کنتاکتورهای سه فاز انجام شده است و برای هر نیاز خاص در صنعت یا تجهیزات الکتریکی قابل استفاده هستند.

انواع کنتاکتور بر اساس نوع جریان

الف) کنتاکتور AC (جریان متناوب)

• مخصوص مدارهایی که از جریان متناوب (AC) استفاده می‌کنند.
• دارای هسته آهنی ورقه‌ای برای کاهش تلفات انرژی و نویز مغناطیسی.
• اغلب برای موتورهای سه‌فاز و تجهیزات صنعتی استفاده می‌شود.
• در ولتاژهای مختلف (24V، 110V، 220V، 380V) موجود است.

کاربرد: راه‌اندازی و کنترل موتورهای سه‌فاز، پمپ‌ها، کمپرسورها، سیستم‌های روشنایی صنعتی.

ب) کنتاکتور DC (جریان مستقیم)

• مخصوص مدارهای جریان مستقیم (DC).
• دارای بوبین با سیم‌پیچ‌های مقاوم‌تر برای مقابله با افت ولتاژ.
• کنتاکت‌های این نوع کنتاکتور طراحی شده‌اند تا از جرقه‌های ناشی از قطع و وصل جریان DC جلوگیری کنند.

کاربرد: کنترل بارهای DC مثل مدارهای سولار، ماشین‌آلات صنعتی، مدارهای UPS و ترن‌های برقی.

در مقاله بوبین کنتاکتور چیست به صورت مفصل و کامل در مورد این قطعه صحبت شده است.

 انواع کنتاکتور بر اساس نوع عملکرد

الف) کنتاکتورهای قدرت (Power Contactors)

• برای قطع و وصل جریان‌های بالا در تجهیزات صنعتی استفاده می‌شوند.
• کنتاکت‌های مقاوم و بادوامی دارند.
• تحمل آمپراژهای بالا (10A تا 1000A و بیشتر).

کاربرد: راه‌اندازی موتورهای بزرگ، شبکه‌های توزیع برق، تابلوهای برق فشار ضعیف و متوسط.

ب) کنتاکتورهای کمکی (Auxiliary Contactors)

• برای کنترل مدارهای فرمان و ارسال سیگنال استفاده می‌شوند.
• نمی‌توانند جریان‌های سنگین را کنترل کنند.
• معمولاً دارای کنتاکت‌های NO (نرمال باز) و NC (نرمال بسته) هستند.

کاربرد: در مدارهای فرمان و کنترل اتوماسیون صنعتی، برای قطع و وصل رله‌ها و تایمرها.

ج) کنتاکتور خازنی (Capacitor Contactor)

• برای کنترل بانک‌های خازنی و جبران‌سازی توان راکتیو.
• دارای کنتاکت‌های تقویت‌شده برای تحمل جریان هجومی اولیه خازن‌ها.

کاربرد: جبران توان راکتیو و کاهش مصرف انرژی در تأسیسات صنعتی.

د) کنتاکتور حالت جامد (Solid State Contactor – SSC)

• فاقد قطعات متحرک بوده و از ترانزیستورها و تریستورها برای قطع و وصل مدار استفاده می‌کند.
• دارای عمر طولانی و بدون صدای مکانیکی.
• سرعت عملکرد بسیار بالا و مقاومت در برابر نویزهای الکترومغناطیسی.

کاربرد: صنایع حساس مانند پزشکی، الکترونیک و مدارهای کنترلی پرسرعت.

انواع کنتاکتور بر اساس تعداد پل (قطب)

•  کنتاکتور تک‌پل (1P): برای مدارهای تک‌فاز.
• کنتاکتور دوپل (2P): کنترل همزمان دو خط فاز یا نول و فاز.
• کنتاکتور سه‌پل (3P): رایج‌ترین نوع، برای موتورهای سه‌فاز.
•  کنتاکتور چهارپل (4P): برای کنترل کامل مدارهای سه‌فاز + نول.

کاربرد: بسته به نیاز، در کنترل بارهای تک‌فاز و سه‌فاز در تابلوهای برق و تجهیزات صنعتی.

 انواع کنتاکتور بر اساس ولتاژ بوبین

24V AC/DC → مناسب برای مدارهای کنترلی.
 110V AC → استفاده در برخی تابلوهای برق صنعتی.
220V AC → رایج‌ترین ولتاژ در مصارف صنعتی و خانگی.
380V AC → مورد استفاده در سیستم‌های پرقدرت.

انتخاب ولتاژ بوبین بستگی به سیستم تغذیه و شرایط محیطی دارد.

انواع کلاس کنتاکتور

کنتاکتورها بر اساس نوع کاربرد و ویژگی‌های مختلف به کلاس‌های مختلف تقسیم می‌شوند. این تقسیم‌بندی به منظور انتخاب مناسب‌ترین کنتاکتور برای بار و شرایط خاص صورت می‌گیرد. در اینجا انواع کنتاکتور براساس کلاس معرفی شده‌اند:

1. کلاس ۰ (Standard Contactors):

   • ویژگی‌ها: کنتاکتورهای کلاس ۰ برای استفاده در بارهای معمولی و بدون شرایط خاص طراحی شده‌اند. این کنتاکتورها توانایی تحمل بارهای معمولی را دارند.
   • کاربرد: موتورهای عمومی، سیستم‌های روشنایی، بارهای الکتریکی استاندارد.

2. کلاس ۵ (Heavy Duty Contactors):

   • ویژگی‌ها: کنتاکتورهای این کلاس برای بارهای سنگین و شرایط کاری سخت طراحی شده‌اند. این کنتاکتورها برای کاربردهای با جریان بالا و قطع و وصل مکرر مناسب هستند.
   • کاربرد: موتورهای صنعتی بزرگ، سیستم‌های تهویه، کمپرسورها، و دیگر دستگاه‌های صنعتی که نیاز به کارکرد طولانی و بدون توقف دارند.

3. کلاس ۱۰ (Thermal Protection Contactors):

   • ویژگی‌ها: کنتاکتورهای کلاس ۱۰ به همراه رله حرارتی برای حفاظت در برابر اضافه بار و دماهای بالای غیرعادی طراحی می‌شوند. این کنتاکتورها معمولاً در موتورهای الکتریکی برای محافظت از دستگاه‌ها در برابر حرارت بیش از حد استفاده می‌شوند.
   • کاربرد: حفاظت از موتورهای کوچک و متوسط در برابر اضافه بار، سیستم‌های تهویه و پمپ‌ها.

4. کلاس ۱۵ (Frequent Switching Contactors):

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها برای استفاده در مدارهایی که نیاز به قطع و وصل مکرر دارند، طراحی شده‌اند. توانایی عملکرد در تعداد دفعات زیاد و بدون خرابی را دارند.
   • کاربرد: در سیستم‌های کنترل با قطع و وصل‌های مکرر مانند دستگاه‌های اتوماتیک، پمپ‌ها و ماشین‌آلات صنعتی.

5. کلاس ۳۰ (High-Performance Contactors):

   • ویژگی‌ها: کنتاکتورهای کلاس ۳۰ برای عملکرد با بارهای بسیار سنگین و شرایط سخت طراحی شده‌اند. این کنتاکتورها قادر به تحمل بارهای بسیار زیاد و جریان‌های بالای متغیر هستند.
   • کاربرد: در سیستم‌های صنعتی با بارهای بسیار سنگین و تجهیزات با توان بالا.

6. کلاس ۵۰ (Special Purpose Contactors):

   • ویژگی‌ها: این کنتاکتورها برای کاربردهای خاص و ویژه طراحی شده‌اند. معمولاً در شرایطی که ویژگی‌های خاص مانند مقاومت در برابر شرایط محیطی خاص، نوسانات ولتاژ و یا شرایط خاص کاری نیاز است، استفاده می‌شوند.
   • کاربرد: در کاربردهای خاص صنعتی، تجهیزات پزشکی، سیستم‌های با شرایط محیطی سخت مانند محیط‌های صنعتی با رطوبت یا دمای بالا.

کلاس‌بندی کنتاکتورها به شما کمک می‌کند تا کنتاکتور مناسب با نیازهای سیستم خود را انتخاب کنید و از آسیب‌های ناشی از استفاده نادرست جلوگیری کنید. در مقاله 10 علت خرابی کنتاکتور و مقاله علت رگباری زدن کنتاکتور اطلاعاتی در مورد تعمیر و نگهداری انواع کنتاکتور داده شده است.

انواع کنتاکتور بر اساس محیط کار

الف) کنتاکتور استاندارد صنعتی

•  مناسب برای محیط‌های عمومی و کارخانجات صنعتی.
• دارای حفاظت عادی در برابر گردوغبار.

ب) کنتاکتور ضدآب و ضد گردوغبار

•  دارای محفظه‌ای با درجه حفاظت IP بالا (IP55، IP65، IP67).
• برای استفاده در محیط‌های مرطوب و پرگردوغبار.

ج) کنتاکتور ضدانفجار (Explosion-Proof)

• مخصوص مناطق خطرناک مانند پتروشیمی‌ها و معادن.
• مقاوم در برابر جرقه و انفجار.

جمع‌بندی و نکات مهم در انتخاب انواع کنتاکتور

• جریان نامی (A): میزان جریانی که کنتاکتور می‌تواند تحمل کند.
• ولتاژ بوبین (V): باید با مدار فرمان سازگار باشد.
• تعداد پل‌ها: بسته به نوع بار (تک‌فاز، سه‌فاز).
• نوع کنتاکتور: متناسب با نوع جریان (AC/DC) و کاربرد خاص.
• محیط نصب: بررسی شرایط دما، رطوبت و گردوغبار.

 با توجه به این موارد، می‌توان از میان انواع کنتاکتور, کنتاکتور مناسب را برای هر کاربردی انتخاب کرد. مقاله جدول انتخاب کنتاکتور اطلاعاتی خوبی جهت انتخاب انواع کنتاکتور بدست می آورید.