کنتاکت کمکی و تیغه کمکی کنتاکتور؛ نقش کلیدی در کنترل و ایمنی

کنتاکت کمکی کنتاکتور چیست ؟

کنتاکتورها از دو نوع کنتاکت برخوردارند. کنتاکت اصلی که در ساختار دستگاه از اجزا مهم می‌باشد و کنتاکت کمکی که خارج از بدنه کنتاکتور قرار گرفته و به مدار کمکی به صورت مکانیکی فرمان می‌دهد.

به کنتاکت کمکی، تماس مکمل یا کنتاکت کنترلی نیز گفته می شود. کنتاکت کمکی از نظر فیزیکی به کنتاکتور اصلی متصل شده و هم‌زمان با آن فعال می شود.

در مدارهایی که یک وسیله جانبی در کنار مدار اصلی قرار دارد برای فعال سازی و توقف آن حداقل دو کنتاکت کمکی مورد نیاز است. یک کنتاکت کمکی (یا سوئیچ) یک کنتاکت الحاقی است که بخشی از یک مدار ثانویه را تشکیل می دهد. در این صورت امکان دارد در یک نقطه از مدار جریان بیشتری از کل مسیر عبور کند.
این بدان معناست که برخی قسمت های مدار هیچ جریانی عبور نمی‌کند در حالی که برخی نقاط دیگر مدار بسیار بیشتر از آنچه باید برق دریافت می کنند. از این رو با وجود دو یا چند کنتاکت، می توان مقدار برقی را که از هر مسیر می گذرد محدود کرد و مطمئن شد که همه چیز به درستی تغذیه می شود.
ازین رو لازم است در صورت نصب کنتاکت کمکی منبع تغذیه مجزایی به آن اختصاص یابد، چرا که برای اینکه یک کنتاکت کمکی کار کند، نیاز به انرژی بیشتری دارد.

نیروسامان خاور با سابقه طولانی در تولید و عرضه انواع کنتاکتور سه فاز ، انواع کنتاکتور تک فاز و متعلقان آن، آماده عرضه محصولات خود می باشد. جهت خرید کنتاکت کمکی و مشاوره با کارشناسان ما در تماس باشید.

تفاوت بین کنتاکت کمکی و اصلی در کنتاکتور؟

کنتاکت اصلی یا برق در کنتاکتور از یک دیسک عایق استفاده می کند که دو مجموعه کنتاکت را از هم جدا می کند. برای ایجاد یک اتصال به نیروی بسیار بیشتری نیاز است

زیرا هر دو قسمت دستگاه باید به هم فشرده شوند تا زمانی که کاملا به هم متصل شوند. این باعث می شود که آن‌ها به ویژه در مواقعی که نیاز به حفاظت از آمپر و ولتاژ بالا در قطع کننده ها و کلیدها وجود دارد، مفید باشند.

کنتاکت های اصلی برای کنترل عملکرد تجهیزات موتوری مانند سوئیچ ها، قطع کننده های مدار و کنتاکتورها استفاده می شود. رایج ترین مثال یک کنتاکتور AC با هر دو کنتاکت اصلی و کمکی است.

مکانیزم فنری بین دو مجموعه کنتاکت آن‌ها را در شرایط عادی که برق به دستگاه اعمال نمی شود از هم جدا می کند. هنگامی که کلید مدار بسته می شود، این فنر آزاد می شود و باعث می شود هر دو کنتاکت به هم برسند.

کنتاکت کمکی کنتاکتور (Auxiliary Contact) یکی از اجزای جانبی کنتاکتور است که برای ارسال فرمان، نظارت بر وضعیت کنتاکتور، و اجرای عملیات کنترلی در مدارهای فرمان و حفاظتی استفاده می‌شود.

این قطعه برخلاف کنتاکت‌های اصلی کنتاکتور، برای تحمل جریان‌های بالا طراحی نشده‌اند و بیشتر برای جریان‌های کنترلی کم‌جریان استفاده می‌شوند. در کنار کمکی کنتاکتور، تیغه کمکی کنتاکتور به‌عنوان یک بخش مکانیکی در کنتاکتور عمل می‌کند که باعث تغییر وضعیت کنتاکت کمکی می‌شود.

انواع کمکی کنتاکتور

تیغه کمکی کنتاکتور چیست ؟

یک جزء مکانیکی حیاتی در داخل کنتاکتور است که وظیفه تغییر وضعیت کنتاکت کمکی را به عهده دارد. در زمان تحریک بوبین، با دریافت نیروی مغناطیسی به حرکت درمی‌آید. تیغه کمکی به واسطه انتقال نیرو، وضعیت کنتاکت کمکی را از حالت باز به بسته یا بالعکس تغییر می‌دهد.

تیغه کمکی کنتاکتور با طراحی دقیق و استفاده از مواد مقاوم مانند آلیاژهای فلزی، در برابر سایش و فرسایش ناشی از چرخه‌های مکرر عملکرد ثابت داشته باشد. این ویژگی باعث می‌شود که تیغه کمکی کنتاکتور در شرایط محیطی سخت نیز به خوبی عمل کند.

عملکرد آن به چندین مرحله تقسیم می‌شود:

• تحریک بوبین: زمانی که بوبین کنتاکتور فعال می‌شود، تیغه کمکی کنتاکتور با دریافت نیروی مغناطیسی به حرکت در می‌آید.
• انتقال نیرو:  با انتقال نیرو به کنتاکت کمکی، تغییر وضعیت مورد نظر را به وقوع می‌پیوندد.
• تغییر وضعیت: با حرکت تیغه کمکی کنتاکتور، وضعیت کنتاکت کمکی به سرعت از حالت باز به بسته یا بالعکس تغییر می‌کند.

تیغه کمکی کنتاکتور در مدارهای کنترلی و حفاظتی نقش مهمی دارد؛ زیرا با تغییر سریع وضعیت کنتاکت کمکی، به ارسال دقیق سیگنال‌های کنترلی به سیستم‌هایی مانند PLC، تایمر و رله کمک می‌کند. به علاوه، از بروز نوسانات (chatter) جلوگیری می‌کند و عملکرد پایدار سیستم را تضمین می‌نماید.

از دیدگاه ایمنی، تیغه کمکی کنتاکتور با تضمین تغییر وضعیت به موقع کنتاکت کمکی، به جلوگیری از اختلال در عملکرد سیستم‌های حفاظتی کمک می‌کند. به این ترتیب، نقش کلیدی در ایمن‌سازی مدارها و حفظ انسجام عملکرد سیستم‌های برقی دارد.

در نهایت، تیغه کمکی به عنوان یک عنصر مکانیکی ضروری در کنتاکتور، با هماهنگی کامل با بوبین و کنتاکت کمکی، عملکرد دقیق و به موقع سیستم‌های کنترلی را ممکن می‌سازد.

ذر مقاله بوبین کنتاکتور چیست در مورد این قطعه به صورت کامل صحبت شده است. در صورت تمایل به کسب اطلاعات بیشتر به مقاله ذکر شده رجوع کنید.

در مقاله سیم پیچ بوبین کنتاکتور به صورت کامل و تخصصی در مورد سیم پیچ بوبین کنتاکتور صحبت شده است.

انواع تیغه کمکی کنتاکتور

این تیغه‌ها بسته به نوع طراحی و کاربرد، در دسته‌بندی‌های مختلف قرار می‌گیرند.

1.باز (NO – Normally Open)

• در حالت عادی باز است و جریان را عبور نمی‌دهد.
• هنگام فعال شدن کنتاکتور، تیغه کمکی کنتاکتور باعث بسته شدن کنتاکت کمکی می‌شود و مدار را وصل می‌کند.
• کاربرد: ارسال فرمان روشن شدن تجهیزات، فعال‌سازی رله‌ها، چراغ‌های سیگنال و ورودی‌های PLC.

2. بسته (NC – Normally Closed)

• در حالت عادی بسته است و جریان را عبور می‌دهد.
• با تحریک بوبین کنتاکتور، تیغه کمکی کنتاکتور باعث باز شدن کنتاکت کمکی شده و مدار را قطع می‌کند.
• کاربرد: قطع مدارهای حفاظتی، خاموش کردن تجهیزات هنگام عملکرد کنتاکتور، جلوگیری از عملکرد هم‌زمان دو کنتاکتور.

3. دوحالته (Changeover – SPDT)

• دارای یک ترمینال مشترک (COM) است که بسته به وضعیت کنتاکتور، به تیغه باز (NO) یا بسته (NC) متصل می‌شود.
• کاربرد: تغییر وضعیت بین دو مدار، کاربردهای کنترلی پیچیده، مدارهای فرمان دوطرفه.

4. داخلی کنتاکتور

• این نوع تیغه کنتاکتور به‌صورت یکپارچه درون بدنه کنتاکتور تعبیه شده است.
• تعداد تیغه‌های کمکی داخلی معمولاً ثابت بوده و امکان افزایش آن‌ها وجود ندارد.
• کاربرد: استفاده در کنتاکتورهای استاندارد برای کنترل مدار فرمان و ایمنی.

5. خارجی (اضافه‌شونده)

• یک ماژول جداگانه است که می‌توان آن را روی بدنه کنتاکتور نصب کرد تا تعداد تیغه‌های کمکی افزایش یابد.
• بسته به طراحی کنتاکتور، این تیغه‌ها ممکن است در بالا، کناره یا جلوی کنتاکتور نصب شوند.
• کاربرد: افزایش تعداد تیغه‌های کمکی برای مدارهای کنترلی گسترده‌تر.

6. مکانیکی (Mechanical Latch Auxiliary Contact)

• این نوع تیغه کمکی کنتاکتور از طریق یک قفل مکانیکی (Latch) در موقعیت خاصی باقی می‌ماند، حتی اگر تغذیه بوبین قطع شود.
• کاربرد: استفاده در مدارهایی که نیاز به حفظ وضعیت بدون نیاز به تغذیه مداوم دارند، مانند برخی از سیستم‌های اینترلاک.

نکته : انتخاب نوع تیغه کمکی کنتاکتور بستگی به نیازهای مدار فرمان و کنترل دارد. تیغه‌های کمکی NO و NC برای فرمان‌های ساده مناسب هستند، در حالی که تیغه کمکی Changeover برای مدارهای پیچیده‌تر استفاده می‌شود. همچنین، در صورت نیاز به افزایش تعداد تیغه‌های کمکی، از ماژول‌های خارجی استفاده می‌شود.

 روش‌های نصب کمکی کنتاکتور

داخلی: برخی از کنتاکتورها دارای کنتاکت کمکی داخلی هستند که مستقیماً روی بدنه کنتاکتور تعبیه شده‌اند.

خارجی (اضافه‌شونده): برخی مدل‌های کنتاکتور امکان افزودن ماژول‌های کمکی دارند که در قسمت کناری یا بالای کنتاکتور متصل می‌شوند. این نوع کنتاکت کمکی بسته به نیاز، تعداد آن‌ها را می‌توان افزایش داد.

 کاربردهای مهم کمکی کنتاکتور

 در مدارهای فرمان و کنترل

• برای ارسال فرمان به رله‌ها و تایمرها
• کنترل مدارهای ستاره-مثلث در راه‌اندازی موتورهای الکتریکی
• هماهنگ‌سازی عملکرد چند کنتاکتور در مدارهای پیچیده

در نمایش وضعیت و مانیتورینگ

• استفاده در لامپ‌های سیگنال برای نمایش وضعیت روشن/خاموش کنتاکتور
• ارسال اطلاعات به PLC و سیستم‌های اسکادا

 در حفاظت و ایمنی مدار

• به‌عنوان بخشی از سیستم‌های حفاظتی برای جلوگیری از عملکرد هم‌زمان دو کنتاکتور
• در مدارهای اینترلاک برای قفل‌کردن عملکرد دو دستگاه مخالف

در لحظه فعال‌شدن بوبین، کنتاکت کمکی را از حالت NO به NC یا بالعکس تغییر می‌دهد.

 تفاوت کنتاکت کمکی و تیغه کمکی

کنتاکت کمکی یک جزء الکتریکی است که برای ارسال فرمان و کنترل مدارهای مختلف استفاده می‌شود، در حالی که تیغه کمکی کنتاکتور  یک بخش مکانیکی در داخل کنتاکتور است که باعث تغییر وضعیت کنتاکت کمکی  می‌شود.

تیغه کمکی کنتاکتور به‌صورت مستقیم در مدار الکتریکی استفاده نمی‌شود، بلکه نقش آن تغییر وضعیت کنتاکت کمکی کنتاکتور است.